Алимлернинъ фикирлерине коре, ёкъ олмакъ телюкеси астында булунгъан тиллернинъ къорунмасы ве инкишаф олунмасы лязим. Украинада олгъан тюркий тиллернинъ эписи (къырымтатар, гагауз, къараим, кърымчакъ, урум тиллери) ёкъ олмакъ телюкеси астындадыр, ве бу тиллернинъ къыскъа я да узун бир вакъыт ичинде ёкъ олып кетмек хавфы бардыр. ЮНЕСКОнынъ «Телюке астындаки тиллер Атласы»ндаки малюматкъа коре, шу тиллернинъ яшама кучьлери телюке астында олгъан тиллер (гагауз тили) ве олеяткъан тиллер (къараим) сынъырларында фаркълана. Демографик бакъымдан энъ буюк олгъан къырымтатар тили джиддий телюке астында олгъан тиль киби сайыла, чюнки шу тильде тек буюк несиль лаф эте. Конференциянынъ макъсады телюке астында олгъан тиллерге нисбетен алып барылгъан тиль сиясетини ве тасиль теджрибелерини талиль этмек ве Авропада тиль чешитлилиги черчивесинде Украинада телюке астында олгъан тиллер акъкъында бильгилерни арттырмакътыр. Бундан да гъайры, конференция тиль планлаштырылмасы ве тиль йылышувы меселелерини, шу сырада, тильнинъ гъайып олмасына тесир эткен медений ве когнитив себеплерни музакере этмек ичюн халкъара форумны тешкиль этмек макъсадыны да ташый. Бу меселелер социолингвистик, тиль социологиясы, тиллернинъ алякъалары, тиль менимсельмеси, тиль документациясы киби бакъымлардан тедкъикъ олунмасы козьде тутула. Марузаларнынъ мевзулары ашагъыдаки ёнелишлерни къаплап ала (анджакъ буларнен сынъырлы дегильдир):

 

•  Украинада телюке астында олгъан тюркий тиллернинъ къорунмасы ичюн назарий ве амелий янашмалар: оларнынъ вазиети ве статусы

•  Фаркълы тиль вазиетлери контекстинде азлыкъларнынъ тили оларакъ тюркий тиллер (тематик тедкъикъатлар)

•  Чокълукъ ве азлыкъ тамыр халкъларынынъ тиллери арасында мунасебетлер

•  Романтик я да рационалистик тиль сиясети моделлери: тиль къорунмасына фаркълы янашмалар

•  Тиль джанландырылмасынынъ назарий ве практик меселелери

•  Тиль кимлиги ве тиль идеологиялары

•  Тасиль сиясети (мульти / эки тилли тиль тасили, оджаларны азырлав меселелери)

•  телюке астында булунгъан тиллер ичюн Корпус планлаштырув меселелери (имля, лугъатлар, грамматикалар)

•  телюке астында булунгъан тиллернинъ огренильмесинде концептуаль меджазлар.

 

Алимлернинъ фикирлерине коре, ёкъ олмакъ телюкеси астында булунгъан тиллернинъ къорунмасы ве инкишаф олунмасы лязим. Украинада олгъан тюркий тиллернинъ эписи (къырымтатар, гагауз, къараим, кърымчакъ, урум тиллери) ёкъ олмакъ телюкеси астындадыр, ве бу тиллернинъ къыскъа я да узун бир вакъыт ичинде ёкъ олып кетмек хавфы бардыр. ЮНЕСКОнынъ «Телюке астындаки тиллер Атласы»ндаки малюматкъа коре, шу тиллернинъ яшама кучьлери телюке астында олгъан тиллер (гагауз тили) ве олеяткъан тиллер (къараим) сынъырларында фаркълана. Демографик бакъымдан энъ буюк олгъан къырымтатар тили джиддий телюке астында олгъан тиль киби сайыла, чюнки шу тильде тек буюк несиль лаф эте. Конференциянынъ макъсады телюке астында олгъан тиллерге нисбетен алып барылгъан тиль сиясетини ве тасиль теджрибелерини талиль этмек ве Авропада тиль чешитлилиги черчивесинде Украинада телюке астында олгъан тиллер акъкъында бильгилерни арттырмакътыр. Бундан да гъайры, конференция тиль планлаштырылмасы ве тиль йылышувы меселелерини, шу сырада, тильнинъ гъайып олмасына тесир эткен медений ве когнитив себеплерни музакере этмек ичюн халкъара форумны тешкиль этмек макъсадыны да ташый. Бу меселелер социолингвистик, тиль социологиясы, тиллернинъ алякъалары, тиль менимсельмеси, тиль документациясы киби бакъымлардан тедкъикъ олунмасы козьде тутула. Марузаларнынъ мевзулары ашагъыдаки ёнелишлерни къаплап ала (анджакъ буларнен сынъырлы дегильдир):

 

– Украинада телюке астында олгъан тюркий тиллернинъ къорунмасы ичюн назарий ве амелий янашмалар: оларнынъ вазиети ве статусы

– Фаркълы тиль вазиетлери контекстинде азлыкъларнынъ тили оларакъ тюркий тиллер (тематик тедкъикъатлар)

– Чокълукъ ве азлыкъ тамыр халкъларынынъ тиллери арасында мунасебетлер

– Романтик я да рационалистик тиль сиясети моделлери: тиль къорунмасына фаркълы янашмалар

– Тиль джанландырылмасынынъ назарий ве практик меселелери

– Тиль кимлиги ве тиль идеологиялары

– Тасиль сиясети (мульти / эки тилли тиль тасили, оджаларны азырлав меселелери)

– телюке астында булунгъан тиллер ичюн Корпус планлаштырув меселелери (имля, лугъатлар, грамматикалар)

– телюке астында булунгъан тиллернинъ огренильмесинде концептуаль меджазлар.

 

 

Alimlerniñ fikirlerine köre, yoq olmaq telükesi astında bulunğan tillerniñ qorunması ve inkişaf olunması lâzim. Ukrainada olğan türkiy tillerniñ episi (qırımtatar, gagauz, qaraim, qrımçaq, urum tilleri) yoq olmaq telükesi astındadır, ve bu tillerniñ qısqa ya da uzun bir vaqıt içinde yoq olıp ketmek havfı bardır. YÜNESKOnıñ "Telüke astındaki tiller Atlası"ndaki malümatqa köre, şu tillerniñ yaşama küçleri telüke astında olğan tiller (gagauz tili) ve öleyatqan tiller (qaraim) sıñırlarında farqlana. Demografik baqımdan eñ büyük olğan qırımtatar tili ciddiy telüke astında olğan til kibi sayıla, çünki şu tilde tek büyük nesil laf ete. Konferentsiyanıñ maqsadı telüke astında olğan tillerge nisbeten alıp barılğan til siyasetini ve tasil tecribelerini talil etmek ve Avropada til çeşitliligi çerçivesinde Ukrainada telüke astında olğan tiller aqqında bilgilerni arttırmaqtır. Bundan da ğayrı, konferentsiya til planlaştırılması ve til yılışuvı meselelerini, şu sırada, tilniñ ğayıp olmasına tesir etken medeniy ve kögnitiv sebeplerni muzakere etmek içün halqara forumnı teşkil etmek maqsadını da taşıy. Bu meseleler sotsiolingvistik, til sotsiologiyası, tillerniñ alâqaları, til menimselmesi, til dokumentatsiyası kibi baqımlardan tedqiq olunması közde tutula. Maruzalarnıñ mevzuları aşağıdaki yönelişlerni qaplap ala (ancaq bularnen sıñırlı degildir):

 

– Ukrainada telüke astında olğan türkiy tillerniñ qorunması içün nazariy ve ameliy yanaşmalar: olarnıñ vaziyeti ve statusı

– Farqlı til vaziyetleri kontekstinde azlıqlarnıñ tili olaraq türkiy tiller (tematik tedqiqatlar)

– Çoqluq ve azlıq tamır halqlarınıñ tilleri arasında munasebetler

– Romantik ya da ratsionalistik til siyaseti modelleri: til qorunmasına farqlı yanaşmalar

– Til canlandırılmasınıñ nazariy ve praktik meseleleri

– Til kimligi ve til ideologiyaları

– Tasil siyaseti (mülti / eki tilli til tasili, ocalarnı azırlav meseleleri)

– telüke astında bulunğan tiller içün Korpus planlaştıruv meseleleri (imlâ, luğatlar, grammatikalar)

– telüke astında bulunğan tillerniñ ögrenilmesinde kontseptual mecazlar.

 

•